Bấc đèn
Tên khác
Tên thường gọi: Bấc đèn còn có tên là Hổ tu thảo, Bích ngọc thảo, Tịch thảo, Xích tu, Cổ ất tâm, Đăng tâm thảo (Medulla funci caulis)- là ruột phơi khô của thân cây bấc đèn.
Tên khoa học: Juncus ehusus L. var. decipiens Buch.
Họ khoa học: Thuộc họ Bấc Juncaceae.
Cây Bấc đèn
(Mô tả, hình ảnh cây Bấc đèn, phân bố, thu hái, chế biến, thành phần hóa học, tác dụng dược lý…)
Mô tả
Cây bấc đèn là một loại cỏ sống lâu nưm, thân tròn cứng, mọc thành cụm dày cao độ 35-100cm, đường kính của thân chừng 1-2mm, mặt ngoài thân có màu xanh nhạt, có vạch dọc. Ruột cây bấc cấu tạo bởi những tế bào hình ngôi sao để hở nhiều lỗ khuyết lớn. Lá bị giảm rất nhiều, chỉ còn lại bẹ ở gốc thân, Hoa đều, lưỡng tính, mọc thành vòng. Bao hoa khô xác.
Phân bố, thu hái và chế biến
Mọc hoang và được trồng ở những nơi ẩm ướt ở nước ta (Nam Định, Hà Nam…).
Mùa thu cắt toàn cây về, rạch dọc để lấy lõi riêng ra, bó thành từng bó, phơi khô mà dùng, còn gọi là đăng tâm thảo hay đăng tâm hoặc bấc đèn để làm bấc đèn dầu ta hay để làm thuốc.
Thành phần hoá học
Trong cây có araban, xylan, methyl pentosan, phlobaphen.
Vị thuốc từ cây Bấc đèn – Đăng tâm thảo
(Công dụng, liều dùng, quy kinh, tính vị…)
Tính vị:
Vị ngọt, tính hàn.
Quy kinh:
Vào kinh tâm, phế và tiểu trương.
Liều dùng
Ngày dùng 1-2g dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột.
Ứng dụng lâm sàng của cây Bấc đèn
Chữa tiểu tiện ít, phù thũng, kém ngủ:
Ðăng tâm 8g, nước 250ml. Ðun sôi trong 15 phút, chia làm 3 lần uống trong ngày.
Chữa tâm phiền, miệng khát:
Bấc đèn 4g. Lá tre, Mạch môn mỗi vị 12g, sắc uống.
Chữa các chứng lậu, đái buốt, đái đục, đái ra máu:
Cỏ bấc đèn, Rễ cỏ tranh, mỗi vị 8g, sắc uống.
Cầm máu (bị thương nhẹ):
Đăng tâm thảo, nhai (hoặc giã) nhỏ đắp vào nơi vết thương.
Chữa khó ngủ:
Đăng tâm thảo 2g, cho 400ml nước, đun nhỏ lửa còn 100ml, uống thay trà hàng ngày. Mỗi liệu trình 15 ngày.
Nếu mất ngủ, người bứt rứt, miệng khát có thể dùng bài thuốc sau: Đăng tâm thảo 3g, đạm trúc diệp 9g, hãm với nước uống thay trà hàng ngày.
Chữa tiểu đỏ, tiểu gắt:
Đăng tâm thảo 9g, xa tiền tử, biển súc, hoàng bá mỗi thứ 9g, mộc thông, hoạt thạch mỗi 6g. Tất cả rửa sạch cho 800ml nước, đun nhỏ còn 250ml, chia 3 lần uống trong ngày. Uống liền 10 ngày.
Tham khảo
Chỉ định và phối hợp:
Dùng chữa tiểu tiện khó khăn, tâm phiền Mất ngủ, dùng ngoài đồ mụn nhọt. Mới được dùng trong phạm vi nhân dân làm thuốc thông tiểu tiện, chữa sốt, an thần, Mất ngủ, Chữa ho, viêm cổ họng.
Ngày dùng 1-2g dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột. Tán đăng tâm rất khó. Trước khi tán cần hồ đăng tâ bằng nước cơm, sau đó phơi khô mà tán. Tán xong ngâm nước, vớt lấy đăng tâm nổi ở trên mà dùng.
Đơn thuốc có đăng tâm: Đăng tâm thảo 2g, sắc với nước, uống thay nước chè trong ngày làm thuốc lợi tiểu, chữa phù vì Mất ngủ.
Thường dùng trị tâm phiền mất ngủ, sốt, tiểu tiện khó khăn, đái dắt, miệng lưỡi lở, viêm họng. Liều dùng 4-8 dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột.
Kiêng kỵ:
Do vị thuốc có tính hàn nên người thể hư, trúng hàn, tiểu tiện không kìm được không dùng. Vì vậy, để sử dụng bài thuốc an toàn hiệu quả cần theo hướng dẫn của các lương y hoặc đến cơ sở đông y bắt mạch kê đơn.