CAM RÔNG

Đằng hoàng

Tên khác: Tên thường gọi: Còn gọi là Vàng nhựa, Vàng nghệ, Đom rông, Hải đằng (Quách Nghĩa Cung Quảng Chí),Đắng hoàng Gomme-gutte, Vàng nhựa (Việt Nam). Tên tiếng Trung: 藤 黄 Tên khoa học: Garcinia hanburyi Hook.f Họ khoa học: Thuộc họ Măng cụt Clusiaceae. Cây Đằng hoàng (Mô tả, hình ảnh cây Đằng hoàng, bào chế, thành phần hóa học, tác dụng dược lý…) Mô tả Cây to cao 10-20cm, thân nhẵn, thẳng đứng, cành ngả xuống đất. Lá mọc đối, cuống ngắn hình bầu dục hay hình mác, hai đầu hơi tù, phiến lá dai, nguyên nhẵn dài 10-20cm, rộng 3-10cm. Hoa khác gốc, hoa đực mọc ở nách lá, đơn độc hay tụ thành 3-6, có cuống có lá kèm nhỏ, hoa cái mọc ở nách lá, đơn độc to hơn hoa đực. Quả mọng hơi hình cầu, đường kính 2-5cm, phía cuống có đài tồn tại, 4 ngăn, mỗi ngăn có một hat hơi cong hình cung. Mùa hoa tháng 12-1, mùa quả tháng 2-3. Phân bố Theo những tài liệu cũ thì cây chỉ mới thấy mọc ở miền Nam nước ta, Cămpuchia và Thái Lan. Ở nước ta cây có nhiều ở Phú Quốc, Trảng Bom, miền nam Việt Nam. Đằng hoàng ở Việt Nam được coi là một trong những loại tốt nhất trên thế giới. Thu hái và sơ chế Tất cả các bộ phận của cây đều có những ống bài tiết nằm trong mô vỏ, trong libe, tủy và cả trong mô gỗ. Thường sau mùa mưa, người ta dùng rùi khía thành vòng xoắn ốc trên thân những khía sâu vài milimet từ dưới đất đến cành thứ nhất. Một chất dịch mủ màu vàng chảy ra được hứng vào các ống tre, sau một thời gian nhựa mủ đặc lại, hơ nóng đều ống tre cho nước bốc hơi hết đi, chẻ lấy vị đằng hoàng, mỗi cây 1 năm có thể cho 3 thỏi đằng hoàng dài 0.5cm, đường kính 4cm. Loại đằng hoàng này được chuộng nhất trên thị trường, nhưng có khi vị đằng hoàng còn hơi mềm, người ta nặn thành bánh hay thành miếng to nhỏ không đều. Mô tả dược liệu: Hiện có 2 loại: Dạng thỏi: Biểu hiện thỏi dài 15-20cm, đường kính 3-6cm, trên mặt thường có những khía dọc dấu vết của ống tre, trên mặt có bụi màu vàng nhạt. Dễ vỡ, vết vỡ bóng hay mờ màu vàng sẫm. Chà tay ướt lên sẽ có dấu vàng tươi trên ngón tay. Tan trong cồn tro màu đỏ, trong ê te cho màu vàng, đun nóng thì mềm nhưng không chảy lỏng. Cháy không mùi, vị hắc. Dạng cục: Thường không tinh khiết bằng dạng thỏi, thường hay bị pha trộn. Có cùng tính chất như dạng thỏi. Một cục tường nặng 1kg-1kg5. Bào chế: Lấy nước trong chưng qua rồi bỏ cặn đi, đựng trong cóng sành chưng cách thủy, nấu hết nước lại đổ tiếp cho nước thêm vào, nấu cho cạn lâu một tiếng đồng hồ. lấy vải bưng kín miệng cóng chôn dưới đất 7 ngày, làm như vậy cho được 7 lần, lấy ra phơi khô để dùng. Thành phần hoá học Trong đằng hoàng có 70-80% chất nhựa 18-24% chất gôm, ngoài ra còn có tinh dầu, một ete phenolic. Chất nhựa dưới dạng bột màu vàng, khi thêm kiềm ngả màu đỏ, không tan trong nước, tan trong cồn, ete, dung dịch kiềm nhẹ. Tác dụng dược lý: Với liều cao, gôm nhựa là một chất độc mạnh; 4g đủ để gây suy sụp dạ dày ruột. Với liều 10-15centigam, có tác dụng như nhuận tràng, với liều 30-50centigam, sẽ làm bài tiết phân nhiều kèm theo đau bụng. Nhưng nếu ngâm vào giấm thì các tính chất này bị mất đi. Vị thuốc Đằng hoàng (Công dụng, liều dùng, quy kinh, tính vị…) Tính vị: Vị chua, có độc Tác dụng: Có tác dụng kháng khuẩn, chữa sưng loét, loét, bệnh chàm, khối u, nấm da, vết bầm tím, sưng, lở loét chảy máu và bỏng. Liều dùng: Dùng với liều lượng nhỏ theo chỉ định của thầy thuốc. Ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Đằng hoàng Trị tất cả các loại đinh nhọt sưng đau Dùng Hoằng đằng 120g, Bạch lạp 240g, Dầu mè 160g. Đem dầu mè nấu Đằng hoàng cho chín thành châu, khi giọt trong nước mà không tan, lúc đó thêm Hoàng Bạch khuấy đều, bỏ vào bình sứ cất dùng, trên mặt để một lớp dầu mè để giữ thuốc khi cần, phết dán vào (Phong Khí Cao Bất Dược Lương Phương). Trị đinh nhọt độc chưa có đầu: Đại hoàng 60g, Đằng hoàng 30g, Minh phàn, Thiềm tô, mỗi thứ 15g, Xạ hương, Nhũ hương, Một dược mỗi thứ 6g. Tán bột. Dùng ốc sên (Oa ngưu) giã nát, trộn với thuốc bột và dấm, lấy bút phết chung quanh nhọt cho tới khi nhọt nhỏ dần, khi nào hết mới thôi (Chúc Thị Nhất Bút Tiêu Phương). Trị các loại độc: Hùng hoàng, Đởm phàn, Bằng sa, Đằng hoàng, Đồng lục, Bì tiêu, Thảo ô, mỗi thứ 30g, Xạ hương 6g, tán bột trộn thiềm tô làm thành điếu như ống viết, lấy Kim bạc làm áo, khi dùng lấy giấm mài lấy viết phết chung quanh nhọt độc, nhiều lần là bớt (Chúc Thị Nhất Bút Tiêu Phương). Trị các loại ung nhọt, đinh độc, các loại cốt thư mới phát: Đại hoàng 30g Phù dung diệp phơi khô tán bột.Ngũ vị tử mỗi thứ 30g, Xạ hương, Băng phiến mỗi thứ 3 phân, Đằng hoàng 9g. Tất cả tán bột trộn dấm nhồi thành hồ dày đắp quanh chỗ phụ cốt thư (Tiêu Dộc Tán – Lương Phương Vậng Tuyển Phương). Trị các loại ung nhọt, đinh độc, các loại cốt thư mới xuất: Hùng hoàng 60g, Xạ hương 9g, Đằng hoàng 30g, Nhân trung bạch 15g, Chu sa, Bạch cập, Bạch liễm (sống) mỗi thứ 6g, Thiểm tô 30g, dùng Quảng giao 9g, trộn bột thuốc làm đính, khi gặp bệnh mài với giấm phết lên nơi đó (Lương Phương Vậng Tuyển Phương). Trị tất cả các loại nhọt độc và phát bối: Hoàng đằng mài, bôi vào (Cửu Sinh Khổ Hải Phương). Trị tất cả các loại đinh nhọt độc: Kiềm, Đằng hoàng, Hùng hoàng, Đại hoàng mỗi thứ 30g, Thiềm tô, Xạ hương mỗi thứ 6g, Huyết kiệt, Giáp phiến (sao) mỗi thứ 15g, mài dấm xức (Vô Hồi Dơn – Nhiếp Sinh Chúng Diệu Phương). Tham khảo Sách ‘Cứu Sinh Khổ Hải’ ghi rằng nếu độc sinh ở các khớp tay chân ở nơi có huyệt đạo nguy hiểm, không thành chứng rò thì cũng làm cho người thành phế nhân thì dùng thuốc này, chỉ xức nửa vòng cũng đủ làm cho độc đi qua một đêm, gồm Bạch cập, Bạch liễm, Tam thất, Ngũ bội tử, Đại tạo giáp, Đằng hoàng, lượng bằng nhau, bào ra lát mỏng, Đằng hoàng để riêng ra, cho thuốc vào trong chậu sành ngâm nước một đêm, nấu cho ra nước, lại đổ nước vào nấu tiếp, làm như thế cho được nhiều lần, lọc sạch, nấu thành cao, rồi bỏ Đằng hoàng vào khuấy đều, nấu tiếp, cho vào hũ, phơi nắng, khi nào dùng, lấy trứng gà, mài với nước cho ra nước dẻo lấy bút phết vào. Lại có bài khác dùng Đằng hoàng, Ngân châu, 2 vị bằng nhau trộn giấm đắp vào (Di Dộc Phương). Đằng hoàng hiện nay ít dùng. Trước đây dùng làm thuốc tẩy nhẹ với liều 0,10 – 0,15g. Với liều 4g có thể chết. Tại Campuchia người ta dùng chữa cảm và viêm phế quản. Ngoài ra còn có tác dụng tẩy giun và tẩy sán.