BÍ DẠI

Gối hạc

Tên khác Còn gọi là kim lê, bí dại, phi tử, mũn, mạy chia (Thổ) Tên khoa học Leea rubra Blume. Thuộc họ Gối hạc Leeaceae.  Cây Gối hạc ( Mô tả, hình ảnh, thu hái, chế biến, thành phần hoá học, tác dụng dược lý ….) Mô tả cây Cây mọc thành bụi dày, cao tới 1-1.5m. Thân có rãnh dọc và mọc phình lên ở những mấu giồng như gối của con chim hạc, Rễ củ màu hồng, trằng và vàng. Lá kép lông chim 3 lần, phía trên hai lần, phiến lá chét có răng cưa thô to, dài 5-11cm, rộng 25-60mm, gần như không cuống. Hoa nhỏ màu hồng, mọc thành ngù ở đầu cành. Quả có đường kính 6-7mm, hạt 4-6, dài 4mm. Quả khi chín có màu đen, mùa hoa quả tháng 5-10. Phân bố, thu hái và chế biến Cây mọc hoang dại ở nhiều vùng đồi núi. Thường người ta đào lấy rễ vào mùa thu đông. Đào rễ về rửa sạch, thái mỏng phơi hay sấy khô. Thành phần hoá học Chưa thấy tài liệu nghiên cứu.  Vị thuốc Gối hạc ( Công dụng, Tính vị, quy kinh, liều dùng …. ) Tính vị : Rễ gối hạc có vị đắng ngọt, tính mát. Công dụng: Tiêu sưng, thông huyết. Chỉ định: Gối hạc là vị thuốc được nhân dân dùng chứa bệnh đau nhức khớp xương, tê thấp, đau bụng, Rong kinh. Liều dùng: Ngày dùng 10-16g dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột hay ngâm rượu.  Ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Gối hạc Thấp khớp tính:  Sắc thuốc gồm rễ gối hạc,ké đầu ngựa mỗi loại 16g, lá bạc thau(sao vàng), lá cây đơn đỏ(đơn mặt trời), lá cây đơn tướng quân mỗi loại 12g, dây kim ngân(10g) và lá thông(8g).Nếu tính phong nhiều thì thêm vòi voi (16g), kinh giới (12g).Nếu hàn nhiều thì thêm tỳ giải(16g), thổ phục linh(16g). Sử dụng 600ml nước và đun cạn còn khoảng 200ml để uống trong ngày. Uống trước bữa ăn. Thấp khớp mạn tính: Sắc thuốc gồm rễ gối hạc,rễ bươm bướm, tầm gửi câu ruối, găng bầu, nam đằng (sao vàng) mỗi loại 12g, rễ rung rúc và tơ mành mỗi loại 8g, cử thiên tuế 16(g).Nếu kém ăn thì thêm ý dị (20g). Nếu huyết kém thêm vương tôn( rễ gấm) 16g.Sắc thuốc với 600ml nước và đun cạn còn khoảng 200ml để uống trong ngày. Uống trước bữa ăn. Bài 1: Lấy rễ gối hạc 40-50g sắc uống mỗi ngày. Bài 2: Rễ gối hạc 30g, cỏ xước hay ngưu tất, rễ gấc, tỳ giải, mỗi vị 15g, cũng sắc uống ngày 1 thang, chia 3. Chữa đau bụng, rong kinh ở phụ nữ: Liều thông thường 15-20g rễ, dùng riêng tán bột hay sắc uống hoặc ngâm rượu uống. Phụ nữ khi sinh đẻ thường lấy rễ gối hạc sắc uống cho khoẻ người, ăn uống ngon miệng, đỡ đau mình mẩy. Chữa sưng tấy, đau bắp chuối hay phong thấp sưng đầu gối: Lấy rễ gối hạc 40-50g sắc uống mỗi ngày. Hoặc phối hợp với các vị thuốc khác: rễ gối hạc 30g, cỏ xước hay ngưu tất, rễ gấc, tỳ giải, mỗi vị 15g, cũng sắc uống ngày 1 thang, chia 3. Chú thích: Loài cây Leea rubra, người ta còn dùng cây Leea sambucina với cùng tên gối hạc, kim lê, cây này cũng giống cây trên nhưng lá kép xẻ lông chim hai lần, cụm hoa lớn hình ngù, hoa trắng vàng, nhỏ bé, quả đen, lá khô đen ở mặt trên. Cùng một công dụng.